Postępowanie o zatwierdzenie układu a postępowanie egzekucyjne

Czym jest postępowanie o zatwierdzenie układu?

Postępowanie o zatwierdzenie układu to najszybszy i najmniej sformalizowany rodzaj restrukturyzacji. Dłużnik samodzielnie (z pomocą tzw. nadzorcy układu posiadającego licencję doradcy restrukturyzacyjnego) przygotowuje i przedstawia wierzycielom propozycje spłaty lub redukcji zobowiązań, przeprowadza głosowanie wierzycieli, a następnie składa do sądu wniosek o zatwierdzenie układu. Sąd bada, czy układ został przyjęty większością wymaganą przez prawo i czy nie narusza interesów wierzycieli. Jeśli sąd zatwierdzi układ – obowiązuje on wszystkich wierzycieli objętych układem. Zatem, Sąd w postępowaniu o zatwierdzenie układu włącza się dopiero na końcu, by zatwierdzić (lub odmówić zatwierdzenia) układu.

Postępowanie o zatwierdzeniu układu a postępowanie układowe

W praktyce bardzo często zdarza się, że przedsiębiorcy mylnie utożsamiają postępowanie o zatwierdzenie układu z postępowaniem układowym. Choć oba rodzaje restrukturyzacji mają wspólny cel – uniknięcie upadłości poprzez zawarcie układu z wierzycielami – to jednak różnią się one w istotny sposób zarówno przebiegiem, jak i stopniem zaangażowania sądu.

Postępowanie o zatwierdzenie układu w dużej mierze odbywa się bez udziału sądu, ten pojawia się więc dopiero na końcowym etapie, ograniczając się do oceny zgodności układu z prawem i jego zatwierdzenia. W tym postępowaniu dłużnik zachowuje pełną kontrolę nad przedsiębiorstwem, a cała procedura jest stosunkowo szybka i mniej formalna. Z kolei postępowanie układowe ma charakter sądowy od samego początku. W tym modelu dłużnik traci część swobody w prowadzeniu przedsiębiorstwa, ponieważ jego działania są nadzorowane, a głosowanie nad układem odbywa się podczas zgromadzenia wierzycieli zwołanego przez nadzorcę sądowego. Z punktu widzenia ochrony przed egzekucją, należy wskazać, że postępowanie o zatwierdzenie układu, w którym dochodzi do obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, znacznie szybciej prowadzi do zawieszenia egzekucji czy zakazu wszczynania nowych postępowań egzekucyjnych. Obwieszczenie czyli formalne otwarcie postępowania ma miejsce na podstawie umowy z doradcą restrukturyzacyjnym. Postępowanie układowe jest natomiast otwierane przez sąd na podstawie wniosku dłużnika. Dopiero dzień otwarcia postępowania daje dłużnikowi ochronę przeciwko egzekucją, a on, może przypaść na od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy od złożenia wniosku do sądu. Podobne tempo w udzieleniu ochrony przeciw egzekucji ma miejsce w przypadku pozostałych trybów postępowań restrukturyzacyjnych. 

Czy postępowanie o zatwierdzeniu układu zawiesza egzekucję?

Tak, postępowanie o zatwierdzenie układu, pod warunkiem dokonania tzw. obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, zawiesza egzekucję, ale nie uchyla dokonanych zajęć. 

Zgodnie z art. 312 ust. 1 postępowania restrukturyzacyjnego „Postępowanie egzekucyjne skierowane do majątku dłużnika wchodzącego w skład masy sanacyjnej wszczęte przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem otwarcia postępowania.”. Przepis ten, poprzez przepis odsyłające art. 226 e pr. restr. stosuje się odpowiednio dla postępowania o zatwierdzenie układu. 

Postępowanie o zatwierdzenie układu zawiesza egzekucję, ale tylko po dokonaniu obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. Od tego momentu nie można wszczynać żadnych nowych postępowań egzekucyjnych dotyczących wierzytelności objętych układem, ale również tych nie objętych układem a toczące się postępowania egzekucyjne ulegają zawieszeniu z mocy prawa. 

Jednak zajęcia dokonane przed obwieszczeniem (np. zajęcie rachunku bankowego czy wierzytelności) pozostają w mocy – środki pozostają zablokowane, choć komornik nie może przekazać ich wierzycielowi do czasu zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia układu. W praktyce nic nie stoi na przeszkodzie by po obwieszczeniu o ustaleniu dnia układowego dłużnik udał się do innego banku niż bank prowadzenia zajętego rachunku i otworzył nowy rachunek bankowy, na który przekieruje płatności od kontrahentów. Ma to istotne znaczenie w odzyskiwaniu płynności restrukturyzowanego przedsiębiorstwa. 

Dzień układowy a postępowanie egzekucyjne

Dzień układowy data, na którą ustala się, jakie wierzytelności będą objęte układem, a jednocześnie – jeśli jest tożsamy z dniem obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, – stanowi moment rozpoczęcia ochrony dłużnika przed egzekucją.

Zgodnie z art. 312 ust. 4 postępowania restrukturyzacyjnego „Skierowanie egzekucji do majątku dłużnika wchodzącego w skład masy sanacyjnej oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia na tym majątku jest niedopuszczalne po dniu otwarcia postępowania sanacyjnego”, a również przez art. 226 e pr. restr., ma on zastosowanie do postępowania o zatwierdzenie układu, w którym dniem otwarcia staje się dzień obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. 

 Jakie wierzytelności objęte są układem?

Zgodnie z art. 150 Prawa restrukturyzacyjnego do wierzytelności objętych układem należą:

• wierzytelności osobiste wobec dłużnika, które powstały przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, o ile ustawa nie stanowi inaczej,
• odsetki należne za okres do dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego,
• wierzytelności warunkowe, jeżeli warunek spełnił się w trakcie wykonywania układu,
• wierzytelności zabezpieczone przeniesieniem na wierzyciela własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa.
• wierzytelności wynikające z umowy wzajemnej, która nie została w całości lub w części wykonana przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, o ile świadczenie drugiej strony jest świadczeniem podzielnym, i tylko w zakresie, w jakim druga strona spełniła świadczenie przed dniem otwarcia postępowania, nie otrzymując w zamian należnego świadczenia wzajemnego.
• wierzytelności zabezpieczone na składnikach majątku dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską, a także przez przeniesienie na wierzyciela własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa uznaje się za zabezpieczone w tej części wierzytelności, która odpowiada wartości przedmiotu zabezpieczenia.

Rachunek bankowy po otwarciu postępowania o zatwierdzeniu układu

Jak powyżej napisaliśmy, wszczęcie egzekucji po otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu, a dokładniej – po dokonaniu obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego – nie jest dopuszczalne. Wierzyciele nie mogą prowadzić egzekucji ani zabezpieczenia, nawet jeśli posiadają tytuł wykonawczy, ale zajęcia dokonane wcześniej pozostają w mocy.

Przedsiębiorca, aby swobodnie korzystać z konta, powinien otworzyć nowy rachunek bankowy, który nie będzie objęty wcześniejszymi zajęciami.

Co ważne, jeśli komornik doręczył kontrahentowi dłużnika postanowienie o zajęciu wierzytelności przed obwieszczeniem o ustaleniu dnia układowego, to kontrahent,  nadal ma obowiązek przekazać należność komornikowi, przy czym środki te nie trafiają do wierzyciela, lecz zostają przekazane na depozyt sądowy. W takiej sytuacji ani dłużnik, ani wierzyciel nie mogą nimi dysponować. Dlatego w praktyce warto, by dłużnik zwrócił się do wierzyciela o zgodę na uchylenie zajęcia wierzytelności – dzięki temu środki z depozytu mogą wrócić do przedsiębiorcy na nowe konto, co poprawia jego płynność finansową i zwiększa szansę na skuteczną realizację planu restrukturyzacyjnego i spłatę układu.

Czy po zatwierdzeniu układu można wszcząć egzekucję?

Z chwilą prawomocnego zatwierdzenia układu przez sąd, jego postanowienia wiążą wszystkich wierzycieli objętych układem, niezależnie od tego, czy głosowali za jego przyjęciem, czy byli przeciw. Oznacza to, że dotychczasowe zobowiązania dłużnika ulegają przekształceniu zgodnie z treścią układu – np. mogą zostać rozłożone na raty, częściowo umorzone lub odroczone w spłacie.

Wierzyciel nie może prowadzić egzekucji na podstawie starego tytułu wykonawczego obejmującego wierzytelność, która została objęta układem ponieważ po zatwierdzeniu układu postępowania egzekucyjne ulegają umorzeniu z mocy prawa. 

Egzekucję można natomiast wszcząć dopiero wtedy, gdy dłużnik nie wykonuje postanowień układu. W takiej sytuacji wierzyciel może wystąpić do sądu z wnioskiem o uchylenie układu, a po uzyskaniu odpowiedniego orzeczenia –  Ponownie wystąpić o klauzulę wykonalności i skierować wierzytelność do egzekucji.