Rodzaje restrukturyzacji czyli typy postępowań restrukturyzacyjnych

Restrukturyzacja firm to szereg działań, których celem jest poprawa ich kondycji finansowej, czy zmiany organizacyjne nakierowane na jej sprawniejsze funkcjonowanie w otoczeniu biznesowym. To oczywiście ogólna definicja restrukturyzacji firm. W ostatnim czasie restrukturyzacja firmy jednoosobowej oraz restrukturyzacja spółki nabrała nowego znaczenia i rozumiana jest jako jeden z czterech typów postępowań wynikających z ustawy Prawo restrukturyzacyjne. Są to procesy wynikające wprost z przepisów prawa i przeprowadzane na ściśle według wskazań ustawowych. Jakie są rodzaje restrukturyzacji i kiedy warto z niej skorzystać?

Sprawdź również: kancelaria restrukturyzacyjna

Rodzaje restrukturyzacji i ich charakterystyka

Na gruncie wspomnianej ustawy wyróżnia się cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych:

• Postępowanie o zatwierdzenie układu,
• Przyspieszone postępowanie układowe,
• Postępowanie układowe,
• Postępowanie sanacyjne. 

Firma w restrukturyzacji – co to znaczy?

Celem każdego z rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych jest zawarcie układu z wierzycielami i uniknięcie upadłości firmy. Poszczególne rodzaje restrukturyzacji przedsiębiorstw różnią się jednak szeregiem cech dotyczących warunków wszczęcia, przebiegiem postępowania oraz zakresem swobody pozostawionym przedsiębiorcy. 

Postępowanie o zatwierdzenie układu

Jest to jedyny rodzaj postępowania restrukturyzacyjnego, które nie jest prowadzone przez sąd lecz przez nadzorcę układu, który musi posiadać licencję doradcy restrukturyzacyjnego. Jest to najszybsze w skutkach postępowanie, które jednak ma pewne ograniczenia. Poniżej przedstawiono przebieg postępowania o zatwierdzenie układu: 

• Zawarcie umowy o sprawowanie nadzoru nad postępowaniem o zatwierdzenie układu z doradcą restrukturyzacyjnym,
• Przygotowanie wykazu wierzytelności, wykazu wierzytelności spornych,
• Przygotowanie wstępnego planu restrukturyzacyjnego (kolokwialnie mówiąc, programu restrukturyzacji firmy),
• Obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego – od tego momentu wchodzą w życie skutki postępowania o zatwierdzenie układu, które trwać mogą maksymalnie przez cztery miesiące,
• Sporządzenie spisu wierzytelności,
• Przygotowanie propozycji układowych,
• Przeprowadzenie głosowania,
• Sporządzenie przez nadzorcę sprawozdania końcowego nadzorcy układu,
• Złożenie przez dłużnika wniosku o zatwierdzenie układu do sądu. 

Wady i zalety postępowania o zatwierdzenie układu

Do największych zalet tego rodzaju restrukturyzacji należy szybki efekt w postaci zawieszenia trwających postępowań restrukturyzacyjnych oraz zakazu wszczynania nowych postępowań restrukturyzacyjnych. Ponadto, w trakcie trwania postępowania obowiązuje zakaz wypowiadania kluczowych umów dla przedsiębiorstwa. Umowy takie jak najem, dzierżawa czy leasing są więc chronione. Choć nadzorca układu nie jest pełnomocnikiem dłużnika, to dłużnik ściśle współpracuje z nadzorcą na etapie przygotowywania propozycji układowych i negocjowania ich z wierzycielami. Ma więc realny wpływ na treść przyszłego układu. Zaletą tego rozwiązania są skutki w postaci ochrony przed egzekucją oraz wypowiedzeniem kluczowych umów, które trwają aż do uprawomocnienia się postanowienia sądu w przedmiocie zatwierdzenia układu, o ile wniosek o zatwierdzenie układu zostanie złożony w ciągu czterech miesięcy od wydania obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. Jest to więc realna wielomiesięczna ochrona dłużnika, która już sama w sobie jest swoistą karencją w spłacie rat kredytowych a także daje przedsiębiorcy czas na wprowadzeniu programu restrukturyzacji firmy. 

Wadą postępowania o zatwierdzenie układu jest ograniczony czas. Są to tylko trzy miesiące od dnia układowego, a same skutki w postaci ochrony dłużnika trwają maksymalnie cztery miesiące od obwieszczenia. Przy dużej liczbie wierzycieli albo skomplikowanej strukturze zadłużenia, może to okazać się niewystarczającym czasem na zawarcie układu z wierzycielami. 

Przyspieszone postępowanie układowe

Jest to postępowanie wszczynane przez sąd na wniosek dłużnika. Pierwszym etapem jest więc sporządzenie wniosku o otwarcie postępowania i złożenie go do sądu. Jeśli sąd otworzy postępowanie, wyznacza nadzorcę sądowego, którego celem jest doprowadzenie do zawarcia układu z wierzycielami. Dłużnik potrzebuje zgody nadzorcy sądowego na dokonywanie czynności przekraczających zwykły zarząd. Skutkiem otwarcia przyspieszonego postępowania układowego jest przyznanie dłużnikowi ochrony nad jego majątkiem. Z dniem otwarcia postępowania, zawieszeniu ulegają toczące się postępowania restrukturyzacyjne, a nowe nie mogą być wszczęte. Możliwe jest również uchylenie zajęć rachunków bankowych za zgodą sędziego komisarza. 

Postępowanie to, choć nazwa wskazuje na jego szybkość, w rzeczywistości trwa wiele miesięcy, a z uwagi na znaczne obłożenie wydziałów upadłościowych i restrukturyzacyjnych sądów, niejednokrotnie wiele miesięcy należy czekać już na samo jego otwarcie. Warunkiem wszczęcia tego postępowania jest to, by wierzytelności sporne nie przekraczały 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania. 

Postępowanie układowe 

Podobnie jak poprzedni rodzaj restrukturyzacji, jest ono wszczynane na wniosek dłużnika. Nie ma przy tym ograniczenia dla przypadków, w których wierzytelności sporne przekraczają 15% wierzytelności uprawniających do głosowania. Skutki i przebieg postępowania są bardzo podobne do przyspieszonego postępowania restrukturyzacyjnego. 

Postępowanie sanacyjne

To najdalej idąca spośród wszystkich rodzajów restrukturyzacji. W tym przypadku również dochodzi do otwarcia postępowania przez sąd. Jest to postępowanie przyznające najszerszą ochronę dłużnikowi, ale jednocześnie pozostawiające mu najmniejszą swobodę działania. Sąd wyznacza bowiem zarządcę sanacyjnego, który co do zasady przejmuje zarząd nad przedsiębiorstwem. Tak jak poprzednie rodzaje restrukturyzacji, ta również kończy się przyjęciem układu z wierzycielami. 

Wszystkie powyższe przykłady restrukturyzacji w Polsce pojawiły się w 2016 roku wraz z wejściem w życie ustawy Prawo restrukturyzacyjne. Po nowelizacji ww. ustawy w 2021 r., szybkość i sprawność oraz brak konieczności oczekiwania na wszczęcie postępowania przez sąd, a jednocześnie szeroka ochrona przeciw egzekucyjna występująca w przypadku postępowania o zatwierdzenie układu czyni je najczęściej wybieranym typem restrukturyzacji wśród polskich przedsiębiorców. 

Restrukturyzacja firmy – przykłady 

Przykładem udanej restrukturyzacji może być przypadek pana Janusza prowadzącego działalność gospodarczą w branży remontowo – wykończeniowej. Zawarł on umowę o sprawowanie nadzoru nad postępowaniem o zatwierdzenie układu. Po prawie czterech miesiącach postępowania udało się przyjąć układ, w ramach którego doszło do umorzenia 35% wartości wierzytelności i rozłożenia pozostałej wierzytelności na korzystne raty na okres pięciu lat. Dodatkowo, przedsiębiorcy udało się uporządkować chaos, jaki powstał wskutek kumulowania się zadłużenia oraz zatrzymać toczące się postępowania egzekucyjne, które paraliżowały jego działalność gospodarcza przez kolejne zajęcia rachunków i wierzytelności. Tak znaczne umorzenie było w tym przypadku możliwe dzięki temu, że gros wierzytelności tego dłużnika zostało sprzedanych do funduszy sekurytyzacyjnych. Nie zawsze możliwe jest osiągnięcie aż tak dużego umorzenia długów, niemniej każdorazowo postępowanie restrukturyzacyjne prowadzi do szeregu korzyści dla firm w restrukturyzacji. 

Jak sprawdzić czy firma jest w restrukturyzacji? 

Wszystkie postępowania restrukturyzacyjne są obecnie upublicznione. Od grudnia 2021 r. funkcjonuje system informatyczny prowadzony przez Ministerstwo Sprawiedliwości – Krajowy Rejestr Zadłużonych (KRZ), w którym nie tylko prowadzi się akta postępowań restrukturyzacyjnych, ale i publikuje się informacje o toczących się postępowaniach. Wystarczy wpisać wybrane dane podmiotu w wyszukiwarce podmiotów i system ujawnia status ewentualnie toczącego się postępowania oraz rodzaj restrukturyzacji.