Przedawnienie roszczeń – kiedy następuje?

Czym jest przedawnienie w prawie cywilnym?

Istotą przedawnienia w prawie cywilnym jest ograniczenie w czasie dochodzenia przysługujących nam roszczeń, co ma swoje znaczenie nie tylko w aspekcie ekonomicznym, ale także w kontekście pewności i bezpieczeństwa obrotu prawnego. Przedawnienie pełni przede wszystkim funkcję stabilizującą stosunki prawne. Zgodnie z naczelną zasadą wyrażoną w art. 117 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków
w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu.

Co szczególnie istotne, upływ terminu przedawnienia nie powoduje automatycznie, że roszczenie przestaje istnieć. Upływ terminu przedawnienia powoduje natomiast, że osoba przeciwko której przysługuje roszczenie może uchylić się od jego zaspokojenia. Podstawowym skutkiem upływu terminu przedawnienia jest bowiem to, że zobowiązanie, którego treścią jest roszczenie, przekształca się w zobowiązanie naturalne. Przedawnienie roszczenia oznacza zatem, że uprawniony może nie uzyskać orzeczenia sądowego uwzględniającego jego żądanie w celu zapewnienia realizacji roszczenia za pomocą przymusu państwowego na wypadek odmowy dobrowolnego spełnienia świadczenia będącego przedmiotem roszczenia.

Terminy przedawnienia roszczeń majątkowych w prawie cywilnym

Kwestię przedawnienia roszczeń cywilnoprawnych regulują przepisy Kodeksu Cywilnego. Zgodnie z art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Termin przedawnienia roszczeń, zgodnie z powołanym wyżej art. 118 k.c., zależy od tego, z jakim roszczeniem mamy do czynienia. Wspomniane w tym przepisie terminy przedawnienia dotyczą roszczeń majątkowych. Roszczenia o świadczenia okresowe (np. czynsz najmu) oraz roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (np. zapłata ceny za dostarczone towary w ramach działalności prowadzonego przedsiębiorstwa) przedawniają się wraz z upływem 3 lat, liczonych od daty wymagalności danego roszczenia. Pozostałe roszczenia przedawniają się z upływem 6 lat, liczonych od daty wymagalności danego roszczenia.

Przedawnienie roszczeń gospodarczych następuje zatem szybciej, niż roszczeń niezwiązanych
z prowadzeniem działalności gospodarczej. Uzasadnieniem dla takiego rozwiązania jest przede wszystkim okoliczność, że podmioty prowadzące działalność gospodarczą co do zasady uznawane są w obrocie prawnym za podmioty „silniejsze” w stosunkach prawnych, bardziej wyspecjalizowane i tym samym dysponujące odpowiednimi zasobami oraz środkami służącymi ochronie swoich interesów
(w tym w szczególności odpowiednim zapleczem prawnym).

Warto zaznaczyć, że terminy przedawnienia roszczeń wskazane w art. 118 k.c. mają charakter ogólny. Oznacza to, że mogą być modyfikowane przez przepisy szczególne (np. art. 646 k.c. i art. 677 k.c.).

W tym należy również wspomnieć o regulacji art. 442¹ § 1 k.c., która przewiduje terminy przedawnienia roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych. Zgodnie z treścią tego przepisu roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia,
w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia (442¹ § 2 k.c.)

Kalkulator przedawnienia roszczeń - jak liczyć termin przedawnienia?

Zgodnie z art 120 § 1 k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Termin przedawnienia należy zatem liczyć od daty wymagalności roszczenia. Za datę wymagalności roszczenia uważa się ten moment, od którego możliwe jest przymusowe dochodzenie przysługujących nam uprawnień. Warto zaznaczyć, że termin przedawnienia każdorazowo przypada na koniec roku, w którym upłyną 3-letni albo 6-letni termin przedawnienia. Jeśli zatem przykładowo roszczenie związane z działalnością gospodarczą stało się wymagalne w dniu 21.04.2023 r. to roszczenie ulegnie przedawnieniu z dniem 31.12.2026 r., a nie z dniem 21.04.2026 r.

Podstawowe terminy przedawnienia roszczeń majątkowych

• Roszczenie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej - 3 lata
• Roszczenie o świadczenie okresowe - 3 lata
• Roszczenie niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej - 6 lat
• Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym - 3 lata
• Roszczenie o naprawienie szkody wynikłej ze zbrodni lub występku - 20 lat

Nowe terminy przedawnienia

Aktualnie obowiązujące terminy przedawnienia roszczeń zostały wprowadzone nowelizacją Kodeksu Cywilnego z dnia 13.04.2018 r., która weszła w życie w dniu 9.07.2018 r. Wskazana nowelizacja skróciła ogólny termin przedawnienia z 10 do 6 lat, zmieniła także bieg terminów przedawnienia wynoszących co najmniej 2 lata. Warto wspomnieć, że celem, który przyświecał ustawodawcy przy skróceniu terminu przedawnienia roszczeń była przede wszystkim potrzeba zmobilizowania stron stosunków prawnych do szybszego dochodzenia przysługujących im uprawnień.

Przerwanie biegu przedawnienia

Nie zawsze upływ 3-letniego albo 6-letniego terminu przedawnienia będzie oznaczał, że roszczenie faktycznie uległo przedawnieniu. Bieg terminu przedawnienia może bowiem zostać przerwany przez określone działania wierzyciela. Zgodnie z art. 123 § 1 k.c. bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia oraz przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje.

Oznacza to, że jeżeli przed upływem terminu przedawnienia wierzyciel zainicjuje postępowanie sądowe, np. poprzez wniesienie pozwu o zapłatę, termin przedawnienia takiego roszczenia ulega przerwaniu do czasu prawomocnego zakończenia takiego postępowania. Warto pamiętać, że zgodnie
z art. 124 § 1 k.c. po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo.

Terminy przedawnienia roszczeń niemajątkowych w prawie cywilnym

Terminy przedawnienia wskazane w art. 118 k.c. dotyczą roszczeń majątkowych, a zatem takich, których wartość ekonomiczna da się wyrazić w pieniądzu. Nie ulegają przedawnieniu roszczenia cywilnoprawne, które nie mają wymiaru majątkowego (roszczenia niemajątkowe), do których należy
w szczególności zaliczyć roszczenia o ochronę dóbr osobistych (art. 24 k.c.), których przedmiotem jest żądanie usunięcia skutków naruszenia tych dóbr oraz zaniechanie tych naruszeń.

Q&A

Jak liczyć termin przedawnienia KC?

Termin przedawnienia, zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego, należy liczyć od daty wymagalności roszczenia. Za datę wymagalności roszczenia należy uznać dzień, od którego możliwe jest przymusowe dochodzenie od dłużnika spełnienia świadczenia. Przykładowo jeśli termin zapłaty należności stwierdzonej fakturą przypadał na dzień 17.04.2023 r. to datą wymagalności roszczenia będzie dzień 18.04.2023 r.

Jaki jest okres przedawnienia roszczeń?

Okres przedawnienia roszczenia zależy od rodzaju roszczenia. Zgodnie z art. 118 k.c. termin przedawnienia roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z działalnością gospodarczą wynosi 3 lata. Termin przedawnienia pozostałych roszczeń wynosi 6 lat. Warto zaznaczyć, że wskazane terminy mogą być modyfikowane przez przepisy szczególne.

Kiedy 6 a kiedy 10 lat przedawnienia?

Nowelizacja Kodeksu Cywilnego, która weszła w życie w dniu 9.07.2018 r. skróciła termin przedawnienia roszczeń niezwiązanych z działalnością gospodarczą i niedotyczących świadczeń okresowych z 10 lat do 6 lat. Zasadą jest stosowanie nowych unormowań do roszczeń istniejących w dniu wejścia w życie nowelizacji i jeszcze nieprzedawnionych. Roszczenia, które powstały zatem przed dniem wejścia w życie nowelizacji i w tym dniu jeszcze nie były przedawnione, podlegają obecnemu, 6-letniemu terminowi.

Powołaną nowelizacją zmieniono również początek biegu terminu przedawnienia. Rozpoczyna on bieg w dniu wejścia ustawy w życie. Wyjątek stanowią roszczenia, które przy zastosowaniu pierwotnego, 10-letniego terminu przedawniłyby się wcześniej niż 6 lat po wejściu w życie nowej ustawy. W ich przypadku zarówno 10-letni termin, jak i początek jego biegu pozostają niezmienione. Zarówno dotychczasowy 10-letni termin, jak i chwila jego rozpoczęcia zostają zachowane również w przypadku roszczeń przysługujących konsumentom.

Co się przedawnia po 10 latach?

Po upływie 10 lat przedawnieniu ulegały roszczenia niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej i takie roszczenia, które nie dotyczyły świadczeń okresowych. Warto jednak zaznaczyć, że 10-letni termin przedawnienia został skrócony do 6 lat nowelizacją Kodeksu Cywilnego, która weszła w życie w dniu 9.07.2018 r. Co do zasady roszczenia, które powstały zatem przed dniem wejścia w życie nowelizacji i w tym dniu jeszcze nie były przedawnione, podlegają obecnemu, 6-letniemu terminowi.

Sprawdź również: kancelaria restrukturyzacyjna