Nadzorca wykonania układu

Prawo restrukturyzacyjne w art. 171 stanowi, iż z dniem uprawomocnienia się postanowienia zatwierdzającego układ nadzorca albo zarządca obejmują funkcję nadzorcy wykonania układu, chyba że układ stanowi inaczej. O objęciu funkcji nadzorcy wykonania układu obwieszcza się.  Kim jest ta tajemnicza postać?

Nadzorca wykonania układu – kto to?

Każde postępowanie restrukturyzacyjne wieńczone jest układem. Jego realizowanie zaś zostało poddane kontroli przez wykwalifikowany podmiot, który najczęściej pełnił wcześniej funkcję nadzorcy układu/sądowego albo zarządcy. Składa on kwartalne sprawozdania z wykonywania układu (czyli realizacji obowiązku płatniczego) oraz realizacji planu restrukturyzacyjnego.

Co ciekawe, jeżeli układ tak stanowi, to wydaje się, iż sam nadzór nad wykonywaniem układu nie musiałby już być sprawowany przez doradcę restrukturyzacyjnego, chociaż pozostaje to rozwiązanie w sposób obiektywny wątpliwe co do zabezpieczenia interesów wierzycieli.

Nadzorca wykonania układu – charakter prawny

Przytoczony na początku artykuł w ustępie drugim stanowi, że do nadzorcy wykonania układu przepisy o nadzorcy układu, z wyjątkiem przepisów o konieczności zawarcia umowy, stosuje się odpowiednio. Determinuje to odesłanie do norm prawnych regulujących kompetencje i uprawnienia nadzorcy układu, co też wzbudza istotne wątpliwości w praktyce.

Nadzorca układu bowiem występuje jedynie w postępowaniu o zatwierdzenie układu, w którym to działa na podstawie umowy zawartej z dłużnikiem. Umowa ta powinna zawierać określenie wynagrodzenia, o tym też będzie mowa poniżej. Obecnie jednak zwróćmy uwagę, że charakter tej umowy, a zatem świadczenie określonych usług w ramach postępowania restrukturyzacyjnego, na podstawie art. 750 k.c. oznaczać będzie stosowanie do niej przepisów o zleceniu.  Czy to oznacza, że Dłużnik może wypowiedzieć stosunek prawny łączący go z nadzorcą wykonania układu? Wydaje się, że nie. Nadzorca wykonania układu nie jest bowiem umocowany na podstawie umowy z Dłużnikiem, a obejmuje funkcję z mocy prawa, zgodnie z postanowieniem sądu.

Czy nadzorca wykonania układu może zostać zmieniony?

Nadzór nad wykonaniem układu musi być realizowany, przez co zmiana nadzorcy wykonania układu jest możliwa, reguluje ją odpowiednio stosowany art. 28 prawa restrukturyzacyjnego, zgodnie z którym:

Sąd zmienia nadzorcę sądowego albo zarządcę:

1. na jego wniosek;
2. w przypadku cofnięcia albo zawieszenia praw wynikających z licencji doradcy restrukturyzacyjnego osobie fizycznej albo wspólnikom ponoszącym odpowiedzialność za zobowiązania spółki będącej nadzorcą sądowym albo zarządcą bez ograniczenia całym swoim majątkiem albo członkom zarządu reprezentującym taką spółkę;
3. na podstawie uchwały rady wierzycieli podjętej w trybie określonym w art. 133 ust. 2;
4. na wniosek dłużnika, do którego dołączono pisemną zgodę wierzyciela lub wierzycieli mających łącznie więcej niż 30% sumy wierzytelności, z wyłączeniem wierzycieli określonych w art. 80 ust. 3, art. 109 ust. 1 i art. 116.

Ustawa wyraźnie wskazuje na zmianę podmiotu sprawującego nadzór, co właśnie ma determinować nieprzerwane regulowanie układu oraz realizację planu restrukturyzacyjnego.

Czy nadzorca wykonania układu może pobierać wynagrodzenie?

Nadzorca wykonania układu zdecydowanie może i powinien pobierać wynagrodzenie. W przypadku zawierania umowy z doradcą restrukturyzacyjnym w ramach postępowania o zatwierdzenie układu wartość oraz sposób naliczania wynagrodzenia za wykonywanie układu powinien znaleźć się w jej treści. O ile bowiem nadzorca wykonania układu nie działa już na podstawie umowy z Dłużnikiem a obejmuje funkcję z mocy prawa, to samo określenie należnego wynagrodzenia powinno bazować na stawkach rynkowych.

Co więcej, określenie zasad wynagradzania i wysokości samego świadczenia na pierwszym etapie współpracy z doradcą restrukturyzacyjnym umożliwia Dłużnikowi podjęcie racjonalnej decyzji co do podjęcia samego procesu restrukturyzacji oraz rzeczywistej wysokości obciążeń pieniężnych już w ramach wykonywania potencjalnego układu. Okoliczność ta nie powinna również pozostawać obojętna dla wierzycieli. Pamiętajmy bowiem, że nie zawieramy układu dla samego jego zatwierdzenia, ale dla jego późniejszej realizacji z sukcesem. Ponad miarowe obciążenie Dłużnika świadczeniem na rzecz nadzorcy wykonania układu może skutkować utrudnieniami w realizacji właściwych rat układowych.

Umowa z nadzorcą wykonania układu

Zgodnie z przytaczanym już art. 171 pr. rest. do nadzorcy wykonania układu stosuje się przepisy o nadzorcy układu z wyjątkiem przepisów o konieczności zawarcia umowy. Literalna wykładnia tego przepisu w mojej ocenie nie pozwala na rozszerzanie wyłączeń stosowania norm prawnych zawartych w art. 35 pr. rest. Tym samym, chociaż nie ma konieczności zawierania umowy, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby była ona sformułowana celem wyraźnego określenia obowiązków dłużnika. O ile bowiem funkcja obejmowana jest przez nadzorcę z mocy prawa, o tyle zasady współpracy z dłużnikiem i wierzycielami mogą stać się już przedmiotem uzgodnień.

Co istotne, nie widzę podstaw, aby nadzorca wykonania układu, który pełniąc uprzednio funkcję nadzorcy układu zaniechał (lub zaniedbał) określania wynagrodzenia za sprawowanie nadzoru nad wykonywaniem układu, narzucał odgórnie i jednostronnie wartości tego świadczenia już po objęciu rzeczonej funkcji. O ile można polemizować nad zastosowaniem w tym przedmiocie art. 35a prawa restrukturyzacyjnego (zgodnie z przepisem odsyłającym w art. 171 ust. 2 pr. rest.), o tyle wydaje się to bezpodstawne, a to z tej przyczyny, iż wspomniana jednostka redakcyjna określa wynagrodzenie konkretnie nadzorcy układu i odnosi do postępowania o zatwierdzenie układu, podczas gdy sprawowanie tej funkcji jak i samo postępowanie jest zakończone wraz z prawomocnym zatwierdzeniem układu. 

Wracając do istoty problemu: brak jest uprawnień nadzorcy wykonania układu do dowolnego i jednostronnego określania własnego wynagrodzenia za sprawowanie nowej funkcji. W tym przedmiocie powinno zatem dojść do porozumienia pomiędzy Dłużnikiem a pozasądowym organem postępowania.

Brak takiego porozumienia zaś powinien determinować podjęcie działań w przedmiocie zmiany nadzorcy. Jak już wskazano powyżej, może to mieć miejsce w ściśle określonych przypadkach. Organizowanie przez Dłużnika zgody wierzycieli, którzy dysponowali 30% sumy wierzytelności może być jednak znacznie utrudnione, nawet jeśli zmiana miałaby się odbywać na ich korzyść (np.: poprzez zmniejszenie miesięcznych obciążeń z tytułu wynagrodzenia za pełnienie funkcji nadzorcy wykonania układu). Dlatego dobrą praktyką wydaje się skierowanie przez samego nadzorcę wykonania układu wniosku o jego zmianę.

Sąd pozostaje właściwie związany tymże wnioskiem, a potencjalne wezwanie Dłużnika do ustosunkowania się do niego umożliwiłoby wskazanie innego podmiotu, najlepiej doradcy restrukturyzacyjnego, który deklarowałby gotowość do podjęcia funkcji. Oczywiście sąd nie byłby związany takim wskazaniem (to bowiem wymagałoby ww. zgody wierzycieli), jednak uwzględnienie takiego wniosku wydawałoby się racjonalnie uzasadnione i sprzyjające płynnej realizacji układu.

Podsumowanie

Konkludując warto przypomnieć, że to postępowanie restrukturyzacyjne ma skutkować przyjęciem układu, którego dopiero pełne zrealizowanie pozwala na ogłoszenie sukcesu całości procesu. Istotna jest w tym rola nadzorcy wykonania układu oraz wysokości świadczeń na jego rzecz. Warto zatem zadbać o określenie tych okoliczności już przy zawieraniu umowy w postępowaniu o zatwierdzenie układu, lub omawiać z nadzorcą sądowym albo zarządcą jeszcze przed przystąpieniem do głosowania.

FAQ:

Kto to jest nadzorca układu?

Nadzorca układu to doradca restrukturyzacyjny lub kwalifikowany doradca restrukturyzacyjny nadzorujący postępowanie o zatwierdzenie układu w stosunku do przedsiębiorstwa Dłużnika.

Jakie funkcje pełni nadzorca układu?

W ramach sprawowanego nadzoru nadzorca układu może kontrolować czynności dłużnika dotyczące jego majątku, a także przedsiębiorstwo dłużnika, w tym sprawdzać, czy mienie dłużnika, które nie stanowi części przedsiębiorstwa, jest dostatecznie zabezpieczone przed zniszczeniem lub utratą.

Do czynności nadzorcy układu należy w szczególności:

1. sporządzenie wspólnie z dłużnikiem planu restrukturyzacyjnego;
2. przygotowanie wspólnie z dłużnikiem propozycji układowych;
3. sporządzenie spisu wierzytelności oraz spisu wierzytelności spornych;
4. współpraca z dłużnikiem w zakresie sprawnego i zgodnego z prawem zbierania głosów przy zachowaniu praw wierzycieli;
5. złożenie sprawozdania o możliwości wykonania układu.

Kto może być nadzorcą układu?

W pewnym uproszczeniu osoba posiadająca tytuł doradcy restrukturyzacyjnego.

Kim jest nadzorca wykonania układu?

Nadzorca wykonania układu jest podmiotem występującym po prawomocnym zatwierdzeniu układu, który weryfikuje realizację układu oraz planu restrukturyzacyjnego, jak też wykonuje obowiązki sprawozdawcze wobec sądu.