Ugoda pozasądowa - czym jest i dlaczego warto wziąć ją pod uwagę?

Zawarcie ugody pozasądowej to jeden ze sposobów rozwiązania sporu. Pomijamy tutaj etap sądowy, co pozwala zaoszczędzić sporo czasu i wiąże się z niższymi kosztami. Podpisanie ugody poprzedzają negocjacje, podczas których strony wypracowują optymalne rozwiązania. W jakich sytuacjach można zawrzeć ugodę i dlaczego warto wziąć ją pod uwagę?

Co to jest ugoda pozasądowa i dlaczego warto ją rozważyć?

Ugoda pozasądowa zawierana jest przed wszczęciem postępowania sądowego. Strony, na podstawie negocjacji, wypracowują rozwiązania, które są dla nich wiążące. Zgodnie z orzecznictwem, ugoda jest umową:

• konsensualną - powstaje w wyniku złożenia zgodnych oświadczeń woli przez obie strony,
• obligacyjną - jest dla stron wiążąca,
• wzajemną - wynikają z niej wzajemne stosunki prawne,
• kauzalną - ma swoją przyczynę.

Warunkiem zawarcia umowy jest wystąpienie sporu oraz niepewność co do stosunku prawnego. Najczęściej dotyczy ona rozliczeń finansowych, ale jest to narzędzie regulujące także innego typu konflikty. Zawarcie ugody pozasądowej nie rodzi skutków egzekucyjnych, gdyż ugoda sama w sobie tytułem egzekucyjnym nie jest. Niemniej jednak jej niewykonanie rodzi odpowiedzialność kontraktową (na podstawie art. 471 Kodeksu Cywilnego), czyli odpowiedzialność dłużnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Ugoda sądowa a pozasądowa to temat, który interesuje zarówno dłużników, jak i wierzycieli. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z rozpoczęciem procesu sądowego, w toku którego prowadzący zachęca strony do porozumienia. Ugoda sądowa może zostać zawarta na każdym etapie postępowania sądowego, jednak już samo jego otwarcie wiąże się ze sporymi kosztami. Dlatego, chcąc zaoszczędzić czas i pieniądze, warto rozważyć zawarcie ugody przedsądowej. Podjęcie prób negocjacji jest również argumentem, który będzie można podnieść w toku postępowania sądowego, jeśli finalnie nie dojdzie do zawarcia ugody przed jego rozpoczęciem.

Ugoda pozasądowa a koszty procesu - co warto wiedzieć?

Ugoda przedsądowa umożliwia nie tylko wypracowanie porozumienia, ale również redukcję kosztów związanych z rozpoczęciem procesu sądowego. W przypadku sporu o dług opłata sądowa wynosi 5% wartości przedmiotu sporu (WPS). Należy przez nią rozumieć dochodzoną kwotę należności. Jeśli WPS wynosi mniej niż 20 000 zł, to opłaty sądowe kształtują się następująco:

• 30 zł - dla WPS do 500 zł,
• 100 zł - dla WPS od 500 do 1 500 zł,
• 200 zł - dla WPS od 1 500 do 4 000 zł,
• 400 zł - dla WPS od 4 000 do 7 500 zł,
• 500 zł - dla WPS od 7 500 do 10 000 zł,
• 750 zł - dla WPS od 10 000 do 15 000 zł,
• 1 000 zł - dla WPS od 15 000 zł do 20 000 zł.

Jeśli sprawa rozpatrywana jest przez sąd elektroniczny lub w postępowaniu nakazowym, opłata sądowa wynosi 1,25% WPS, jednak nie mniej niż 30 zł. Powyższe kwoty dotyczą jedynie kosztów sprawy sądowej, nie uwzględniają natomiast wynagrodzenia pełnomocnika. Jego honorarium zależy od wielu czynników, w tym nakładu pracy i zaangażowania w dany problem. Kancelaria restrukturyzacyjna do każdego klienta podchodzi w sposób indywidualny, ustalając w porozumieniu z nim wysokość wynagrodzenia. Ugoda pozasądowa a koszty procesu to obszerne zagadnienie, jednak ogólne wnioski są takie, że bardziej opłacalne z finansowego punktu widzenia jest załatwienie sprawy przed rozpoczęciem postępowania sądowego. Koszty adwokata przy ugodzie są zwykle niższe, gdyż jego głównym zadaniem jest reprezentowanie klienta w negocjacjach i szukanie odpowiednich rozwiązań prawnych. Ponadto klient nie ponosi kosztów procesu, co samo w sobie jest dla niego odciążeniem, zwłaszcza w przypadku dużej WPS. 

Jakie są skutki zawarcia ugody pozasądowej dla obu stron?

Ugoda sądowa a pozasądowa to dwa odrębne pojęcia. Strony najczęściej są zainteresowane zawarciem ugody, zanim sprawa trafi na wokandę, co pozwala im zaoszczędzić czas i pieniądze. Warto jednak bliżej przyjrzeć się skutkom, jakie przynosi zawarcie ugody pozasądowej, jakimi są:

• wcześniejsze zamknięcie sprawy,
• wypracowanie rozwiązań korzystnych dla obu stron,
• niższe koszty,
• brak jawności sprawy.

Poza skutkami prawnymi ugoda pozasądowa przynosi także liczne korzyści, a jedną z nich jest możliwość załatwienia sprawy poza sądem. Dla stron jest to korzystne, ponieważ stawienie się przed wymiarem sprawiedliwości najczęściej związane jest z dużym stresem. Trzeba jednak pamiętać, że ugoda pozasądowa nie jest dokumentem, który nie wywołuje skutków prawnych. Przeciwnie, jeśli strony nie będą się z niej wywiązywać, ciąży na nich odpowiedzialność kontraktowa. Dysponując ugodą, wierzycielowi łatwiej dochodzić swoich praw na drodze sądowej w przypadku, gdy dłużnik nie będzie realizował jej zapisów. Warto wspomnieć, że ugoda pozasądowa nie jest tym samym, co ugoda restrukturyzacyjna. Obie te formy mają uchronić przed poważnymi dla firmy skutkami, w tym upadłością, jednak ich tok jest zupełnie inny. Restrukturyzacja a postępowanie egzekucyjne to również dwa osobne zagadnienia, przy czym warto mieć świadomość, że restrukturyzacja stanowi ochronę przed egzekucją.

Jakie są różnice między ugodą sądową a pozasądową?

Podstawową różnicą między ugodą sądową i pozasądową jest moment zawarcia. Pierwszą podpisuje się już w toku postępowania sądowego, natomiast drugą przed jego rozpoczęciem. Co istotne, strona może wnieść do sądu stosowne powództwo, ale jeśli ugoda zostanie zawarta, a pozew cofnięty przed rozpoczęciem posiedzenia, wciąż ma ona charakter pozasądowy. Potocznie jest to ugoda sądowa przed rozpoczęciem rozprawy. Ugodę sądową zatwierdza sąd, co w pewien sposób wpływa na jej egzekwowalność. Tymczasem zatwierdzenie ugody pozasądowej przez sąd nie następuje, dlatego, jeśli jedna ze stron nie wywiązuje się z zapisów, druga musi dochodzić swoich praw na drodze sądowej. Różnica tkwi również w kosztach, przy czym samo zawarcie ugody nie wiąże się z koniecznością ich ponoszenia. Trzeba jednak zwrócić uwagę na opłatę sądową, którą wnosi się celem rozpoznania sprawy przez sąd, a także wynagrodzenie prawnika, jeśli strona korzysta z jego usług. W przypadku postępowania sądowego, a następnie ugody sądowej, koszty są wyższe. Ponadto art. 104 Kodeksu Postępowania Cywilnego wskazuje, że koszty procesu,w  którym zawarto ugodę, znosi się wzajemnie, chyba że strony postanowiły inaczej. Odpowiedź na pytanie, kto ponosi koszty procesu przy ugodzie, jest następująca: obie strony w równych częściach. W dalszym ciągu mówimy o kosztach sądowych, a nie o wynagrodzeniu pełnomocnika (na przykład adwokata), które każda ze stron pokrywa ze środków własnych. Mając na uwadze wydatki, z jakimi związana jest ugoda sądowa a pozasądowa, nie dziwi fakt, iż wielu dłużników dąży do wypracowania porozumienia, zanim sprawa trafi na wokandę.

Jak zawrzeć ugodę pozasądową?

Podstawowym czynnikiem w ugodzie pozasądowej jest chęć jej zawarcia przez obie strony. Bez niej nie może być mowy o negocjacjach ani tym bardziej wypracowaniu porozumienia. Aby powstały pożądane skutki zawarcia ugody pozasądowej, ważne są również:

• ustępstwa - należy przez nie rozumieć rezygnację z pierwotnie zajmowanego stanowiska. Zgodnie z orzecznictwem, ustępstwa muszą być wzajemne, gdyż w przeciwnym razie ugoda stanowi uznanie żądania,
• zaistnienie sporu - może być to spór już istniejący lub hipotetyczny,
• zachowanie odpowiedniej formy - przepisy nie wymagają formy pisemnej, chyba że jest ona zasadna ze względu na treść czynności prawnej,
• zachowanie zgodności z przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego - w przeciwnym razie ugoda jest nieważna.

Elementy obligatoryjne umowy to:

• dane identyfikujące strony,
• opis sporu,
• przedmiot porozumienia,
• inne postanowienia fakultatywne,
• podpisy stron.

Zawarcie ugody wywołuje określone skutki prawne. W przypadku pracowników powstaje dylemat, jak rozwiązać zagadnienie ugoda pozasądowa a składki ZUS. Jeśli pracodawca na mocy ugody wypłaca pracownikowi odszkodowanie, nie ma obowiązku odprowadzania od niego składek. Pod uwagę należy jednak wziąć podatek dochodowy. Z powyższego wynika, że sama ugoda pozasądowa rodzi pewne obowiązki dla każdej ze stron, które nie ograniczają się wyłącznie do terminowej spłaty zobowiązania.