Aby doszło do przyjęcia układu, nigdy nie jest konieczne oddanie głosu za układem przez wszystkich wierzycieli. Decydujące znaczenie ma ilość głosów “za” oraz przede wszystkim tak zwana siła lub waga głosu. W rezultacie najczęściej dochodzi do przegłosowania niektórych podmiotów, co określa się mianem “cramdown”. Na czym dokładnie polega mechanizm cramdown w restrukturyzacji, wyjaśniamy w poniższym artykule, który pomocny będzie nie tylko dla podmiotów występujących w charakterze dłużników, lecz także - lub przede wszystkim - dla potencjalnych wierzycieli biorących udział w postępowaniach restrukturyzacyjnych.
Co to jest cramdown? Restrukturyzacja a cramdown.
Cramdown, angielskie słowo oznaczające nic innego jak “wciśnięcie się” albo - parafrazując - wepchnięcie przed szereg. Bardzo obrazowo oddaje ono charakterystykę mechanizmu cramdown w restrukturyzacji naprawczej. Wyjaśnienie go wymaga jednak szerszego komentarza osadzonego w kontekście przepisów prawa restrukturyzacyjnego. Mechanizm ten oraz jego nazwa wywodzi się z systemu anglosaskiego. W polskich realiach niemalże całkowicie charakteryzuje go art. 119 ustawy Prawo restrukturyzacyjne. Wykładnia tego przepisu wystarczyłaby do scharakteryzowania omawianego mechanizmu, jednak w niniejszym artykule postaram się wyłożyć temat, odnosząc się do praktyki.
Najogólniej i najprościej rzecz ujmując, cramdown następuje wtedy, gdy wynik głosowania pozwala na osiągnięcie większości wymaganej do przyjęcia układu, pomimo braku zgody na układ wyrażonej przez niektórych wierzycieli. Część wierzycieli zostaje wówczas przegłosowanych przez pozostałych, którzy osiągnęli wymaganą prawem większość. Układ wiąże jednak wszystkich.
Model cramdown w Polsce
Wróćmy jednak do przytoczonego przepisu. Zgodnie z art. 119 Prawa restrukturyzacyjnego, układ zostaje przyjęty, jeżeli wypowie się za nim większość głosujących wierzycieli, którzy oddali ważny głos, mających łącznie co najmniej dwie trzecie sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom. Wynikają z niego dwie wymagane większości:
- większość ilościowa - za układem musi wypowiedzieć się minimum połowa plus jeden wierzyciel spośród tych, którzy oddali ważny głos,
- większość kapitałowa (wartościowa) - suma wierzytelności przysługujących wierzycielom, którzy oddali głos za układem musi wynosić minimum ⅔ sumy wierzytelności przysługujących wszystkim głosującym (w sposób ważny) wierzycielom.
W tym miejscu konieczne jest zwrócenie uwagi na dwie okoliczności. Po pierwsze, obie te większości muszą wystąpić łącznie tj. należy uzyskać większość ilościową i kapitałową, aby można było stwierdzić przyjęcie układu.
Po drugie jednak, bardzo istotne jest to, że w mianowniku obliczanych ułamków umieszczamy tylko tych wierzycieli, którzy oddale ważny głos. Nie bierzemy więc w ogóle pod uwagę wierzycieli, którzy zachowali bierność ani też tych, którzy oddali nieważny głos.
Wracając jednak do mechanizmu cramdown, należy stwierdzić, że zgodnie z treścią art. 119 pr. restr., w głosowaniu nad układem zdarzają się przypadki wierzycieli, którzy zagłosowali przeciwko układowi, ale ponieważ odpowiednia liczba wierzycieli oddała głos “za”, a dodatkowo ich siła głosu była stosunkowo niewielka, doszło do przyjęcia układu, na który nie wyrazili zgody. Niejednokrotnie, propozycje układowe kierowane do tych wierzycieli mogą zakładać umorzenie części wierzytelności, co jest zjawiskiem rzeczywiście niekorzystnym dla tych podmiotów.
W dalszym brzmieniu art. 119 wskazuje, że jeśli propozycje układowe przewidują podział wierzycieli na grupy, identyczne większości muszą wystąpić w ramach grup chyba, że nadzorca wykaże, że postępowanie restrukturyzacyjne jest dla podmiotów z danej grupy jednoznacznie korzystniejsze niż postępowanie upadłościowe. Polski model cramdown zawiera więc pewne ograniczenia. Nie zostanie zatwierdzony układ, którego grupa wierzycieli nie przyjęła, a nie jest on korzystniejszy od ogłoszenia przez dłużnika upadłości. Restrukturyzacja nie może bowiem pokrzywdzić wierzycieli.
Sytuacja, w której układ nie został przyjęty w ramach grupy wymaga przeprowadzenia dodatkowych prac przez nadzorcę układu. Musi on bowiem przeprowadzić symulacje zaspokojenia wierzycieli w postępowaniu upadłościowym i sprawdzić, czy jest ono wyższe (lub szybsze) niż w restrukturyzacji. W tym celu konieczna jest mu wiedza na temat prawa upadłościowego oraz poszerzony stan faktyczny, w tym przede wszystkim struktura majątku dłużnika.
Czy wierzyciel może sprzeciwić się układowi?
Odpowiedź na to pytanie brzmi tak, jednak pod pewnymi warunkami. Złożenie zastrzeżeń jest bowiem uprawnieniem, które przysługuje wyłącznie wierzycielom, którzy oddali ważny głos przeciw układowi. Dodatkowo, muszą oni wykazać, że przyjęte propozycje układowe są dla nich rażąco krzywdzące. Jeśli sąd nie przyzna im racji, pozostaje jeszcze złożenie zażalenia na postanowienie sądu o zatwierdzeniu układu. Czynność ta wyczerpuje możliwość ochrony praw wierzyciela, który sprzeciwia się układowi.
Zmiany mechanizmu cramdown - nowelizacja Prawa restrukturyzacyjnego
Planowana nowelizacja ustawy Prawo restrukturyzacyjne, jeśli wejdzie w życie w projektowanym brzmieniu, znacząco rozszerzy mechanizm cram down w polskim wydaniu. Zgodnie z planowanymi przepisami, sąd będzie mógł zatwierdzić układ również pomimo braku większości, o których mowa w art. 119 pr. restr, jeżeli:
- większość grup wierzycieli głosowała za układem;
- za przyjęciem układu głosowała grupa lub grupy wierzycieli stanowiące co najmniej połowę grup należących do tych kategorii wierzycieli, które w przypadku przeprowadzenia postępowania upadłościowego otrzymałyby jakiekolwiek zaspokojenie, przy zastosowaniu wyceny zakładającej kontynuację działalności przedsiębiorstwa dłużnika;
- wyrażająca sprzeciw grupa wierzycieli uzyska w drodze układu co najmniej ten sam stopień zaspokojenia, jak każda inna grupa wierzycieli o takim stopniu uprzywilejowania w postępowaniu upadłościowym oraz wyższy stopień zaspokojenia niż jakakolwiek inna grupa o niższym stopniu uprzywilejowania w postępowaniu upadłościowym;
- dotychczasowi wspólnicy, udziałowcy lub akcjonariusze nie otrzymają w wyniku przyjęcia układu wartości przekraczającej wartość wniesionych przez siebie środków, w ramach realizacji planu restrukturyzacyjnego.
Mechanizm cramdown - podsumowanie
Jak wspomniano, mechanizm cramdown następuje wtedy, gdy układ wiąże wierzycieli pomimo wyraźnego oddanie przez nich głosu przeciw układowi. W restrukturyzacji nie ma wymogu jednomyślności, a cramdown wiąże się z wystąpieniem większości ilościowej i kapitałowej wynikającej z art. 119 pr. restr. Polska ustawa zawiera jednak system ochrony podmiotów, które nie zgadzają się z przyjętym układem. Mechanizm cramdown a restrukturyzacja to zagadnienie, którego zastosowanie może jednak okazać się szersze w wyniku planowanej nowelizacji prawa restrukturyzacyjnego.
Q&A
Ile kosztuje restrukturyzacja firmy?
Cenę postępowania restrukturyzacyjnego należy podzielić na dwie kategorie kosztów – koszty sądowe oraz koszty związane z wynagrodzeniem nadzorcy lub zarządcy. Opłata od wniosku restrukturyzacyjnego wynosi 1000 zł. Wynagrodzenie nadzorcy lub zarządcy zależy od trybu postępowania restrukturyzacyjnego.
Wynagrodzenie nadzorcy układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu określa umowa z przedsiębiorcą. Rozpiętość cen na rynku jest bardzo duża, ale najczęściej ma na nią wpływ suma zobowiązań podlegających restrukturyzacji oraz ilość wierzycieli biorących udział w postępowaniu. W przypadku pozostałych typów postępowań restrukturyzacyjnych, wynagrodzenie nadzorcy lub zarządcy określa ustawa.
Na jaki czas jest restrukturyzacja?
Czas trwania restrukturyzacji zależy od wybranego rodzaju postępowania. W praktyce postępowanie o zatwierdzenie układu powinno zakończyć się w cztery miesiące, zaś postępowanie sanacyjne - w dwanaście miesięcy. Skutki postępowania trwają jednak dłużej, a ochrona dłużnika nawet przy postępowaniu o zatwierdzenie układu trwa zwykle minimum pół roku.
Kiedy restrukturyzacja a kiedy upadłość?
Restrukturyzacja jest procesem pozwalającym na zaspokojenie wierzycieli przy kontynuacji działalności gospodarczej. Upadłość to proces, który polega na zakończeniu działalności firmy i zaspokojeniu wierzycieli poprzez likwidację majątku przedsiębiorstwa.
Restrukturyzacja jest rozwiązaniem dla firm, które widzą szansę na kontynuowanie dochodowej działalności gospodarczej.
Sprawdź również: Kancelaria restrukturyzacyjna Wrocław
Magdalena Jabłońska
Partner, adwokat , doradca restrukturyzacyjny
