Upadłym jest dłużnik co do którego Sąd wydał postanowienie o ogłoszeniu jego upadłości niezależnie od tego czy jest to przedsiębiorcą, czy osobą fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej. Ogłoszenie upadłości powoduje określone skutki w odniesieniu do dłużnika, w szczególności co do jego majątku. W związku z tym upadłemu przysługują określone uprawnienia. Ma on też ściśle określone obowiązki będące konsekwencją charakteru i celu postępowania upadłościowego.
Sprawdź również: Kancelaria Restrukturyzacyjna Wrocław
Uprawnienia upadłego
W pierwszej kolejności wskazać należy, że ogłoszenie upadłości oraz związana z tym konieczność dokonania przez syndyka sprzedaży poszczególnych składników majątku, w tym nieruchomości nie oznacza automatycznie, że upadły wraz z osobami bliskimi musi opuścić nieruchomość, na której zamieszkuje. Sędzia-komisarz na wniosek dłużnika może w tej sytuacji określić zakres i czas korzystania z tego mieszkania przez upadłego lub osoby mu bliskie, którzy w dacie ogłoszenia upadłości zamieszkiwali w mieszkaniu znajdującym się w lokalu lub w budynku wchodzącym do masy upadłości.
W dalszej kolejności, upadły może również złożyć do sędziego-komisarza wniosek o wyłączenie z masy upadłości poszczególnych przedmiotów majątkowych (w szczególności składników nienależących do majątku upadłego) oraz wniosek o określenie części dochodu upadłego, która nie wchodzi do masy upadłości w sytuacji, gdy przemawiają za tym szczególne potrzeby upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich stan zdrowia, potrzeby mieszkaniowe oraz możliwości ich zaspokojenia.
Obowiązki upadłego
Pierwszym i podstawowym obowiązkiem upadłego jest wskazanie i wydanie syndykowi całego majątku oraz wydanie dokumentów dotyczących jego działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności księgi rachunkowe, inne ewidencje prowadzone dla celów podatkowych i korespondencję. Kolejnym obowiązkiem upadłego jest udzielanie syndykowi oraz sędziemu-komisarzowi wszelkich informacji i wyjaśnień dotyczących jego majątku. Sędzia-komisarz może dodatkowo postanowić, aby upadły będący osobą fizyczną nie opuszczał terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez jego zezwolenia.
Co istotne, niewykonywanie obowiązków przez dłużnika może skutkować umorzeniem postępowania upadłościowego. Sędzia-komisarz może również zastosować środki przymusu wobec upadłego, który uchybia swoim obowiązkom albo po ogłoszeniu upadłości dopuszcza się czynów mających na celu ukrycie majątku, obciążenie go pozornymi zobowiązaniami lub w jakikolwiek sposób utrudnia ustalenie składu masy upadłości.
Czego nie może upadły?
Z dniem ogłoszenia upadłości cały majątek upadłego staje się masą upadłości. W skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego (z pewnymi wyjątkami). Chodzi tu w szczególności o należące do dłużnika nieruchomości, ruchomości, wierzytelności (np. należności od kontrahentów), a także dochody uzyskiwane przez dłużnika oraz odziedziczone przez niego spadki.
Konsekwencją ogłoszenia upadłości jest przede wszystkim utrata przez upadłego prawa zarządu oraz możliwości korzystania i rozporządzania składnikami majątku wchodzącymi w skład masy upadłości. Co istotne, czynności prawne upadłego dotyczące mienia wchodzącego do masy upadłości są nieważne. Zarząd majątkiem sprawuje bowiem w całości syndyk, który od momentu ogłoszenia upadłości podejmuje czynności mające na celu jego likwidację i spłatę zadłużenia.
Q & A
Czego nie może upadły?
Z chwilą ogłoszenia upadłości dłużnik traci prawo zarządu swoim majątkiem, który staje się masą upadłości. Oznacza to przykładowo, że dłużnik nie może samodzielnie sprzedawać poszczególnych składników majątku np. nieruchomości. Zarząd majątkiem przejmuje w tej sytuacji syndyk, który w celu prawidłowego wykonywania swoich obowiązków potrzebuje wszystkich informacji oraz dokumentów dotyczących majątku dłużnika. Niewykonywanie przez upadłego ciążących na nim obowiązków może skutkować umorzeniem postępowania upadłościowego.
Co może zabrać syndyk w domu?
Co do zasady syndyk może zająć wszystko, co należy do dłużnika w szczególności nieruchomości oraz wartościowe ruchomości. Niektóre przedmioty nie wchodzą jednak w skład masy upadłości. W szczególności chodzi tu o rzeczy osobiste, a także przedmioty niezbędne dłużnikowi do życia, pracy czy nauki, podstawowe wyposażenie domu oraz świadczenia pieniężne wolne od zajęć np. alimenty. Wynagrodzenie dłużnika wprawdzie również stanowi jego mienie, jednak syndyk nie zajmie go w całości po to, aby pozostawić dłużnikowi niezbędne środki utrzymania. Zgodnie z przepisami prawa upadłościowego, syndyk może zająć wynagrodzenie tylko powyżej minimalnej krajowej. Reszta pozostaje do dyspozycji dłużnika.
Co z długami po ogłoszeniu upadłości?
Celem postępowania upadłościowego jest spłata zadłużenia, dlatego całość pieniędzy, które syndyk uzyska ze sprzedaży poszczególnych składników majątku dłużnika w późniejszym czasie przeznaczy na zaspokojenie jego wierzycieli. Zaspokojenie wierzycieli następuje według określonej kolejności. Nie zawsze jest tak, że spieniężenie całego majątku dłużnika pozwoli na spłatę całości zadłużenia. W tej sytuacji co do zasady pozostała część tych wierzytelności zostanie umorzona chociaż przepisy prawa upadłościowego przewidują w tym zakresie wyłączenia.
Jakie długi nie wchodzą do upadłości konsumenckiej?
Co do zasady całość zadłużenia osoby fizycznej jest spłacana w toku postępowania upadłościowego przy czym niektóre kategorie wierzytelności są spłacane z pierwszeństwem przed innymi. Postępowanie upadłościowe może zakończyć się umorzeniem części wierzytelności, które nie zostały zaspokojone w toku wykonywania planu spłaty. Umorzeniu nie podlegają natomiast określone kategorie zobowiązań dłużnika - zobowiązania o charakterze alimentacyjnym, zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny, a także do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zobowiązania do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie, jak również zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem oraz zobowiązania, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu.
Kinga Fechter
Adwokat
